Blog

Uşaqlarda davranış problemləri.

Davranış pozğunluğu ailədə və cəmiyyətdə ortaya çıxan pozitiv və ya neqativ bütün hadisələr yetkin yaşda insanlarla yanaşı həmçinin uşaqlara da təsir etməkdədir. Lakin uşaqlar yetişkinlər kimi həyati təcrübəyə, inkişaf etmiş məntiqə və güclü bir iradəyə sahib olmadıqları üçün qarşılaşdıqları neqativ halların, ani dəyişkənlik və çətinliklərin ana və atalarının dəstəyi olmadan asanlıqla öhdəsindən gələ bilməzlər. Ailə fərdlərinin birinin ölümü, atanın işdən çıxarılması, yeni bir evə köçmək, məktəbin dəyişdirilməsi, yeni bir bacı və ya qardaşının dünyaya gəlməsi kimi gözlənilməz hadisələr və dəyişikliklər uşaqlar üçün asanlıqla qəbul edilə bilinməzlər və bu da adaptasiya ola bilməkdə çətinliklər yaratmaqdadır. Ata və anasından dəstək görən, sevilən, özgüvən hissi aşılanmış uşaqlar isə belə hallarda baş verən hadisələrə asanlıqla uyğunlaşa bilirlər. Adaptasiya olunana qədər göstərilən davranış pozuntuları ruh sağlığına zərər verməyən keçici hallar olmaqla yanaşı, əslində uşağın sosial inkişafı üçün də olduqca faydalı təcrübələrdir.

Uşaq çağlarından etibarən görülən davranış pozuntuları: qarşı gəlmək, inadkarlıq, üsyan qaldırma, düşməncil davranışlar kimi təkrar-təkrar edilən və cəmiyyət arasında başqalarının haqlarını görməzdən gəlmə, daim təkrarlanan hüquq və qanun pozuntuları olaraq qiymətləndirilə bilər. Həmçinin bu hallarda insanlara və ya digər canlılara qarşı aqressiya və nifrət ilə də özünü göstərir. Davranış pozğunluqları həmçinin yetkinlərdə də rast gəlinir. Uşaqlıqda müalicə edilməzsə, bu pozğunluqlar bir insanın iş tapa bilməsinə və ya münasibət qorumaq qabiliyyətinə mənfi təsir göstərə bilər.

                    

                                               

Davranış pozğunluqları hansılardır?

Davranış pozğunluqları bir neçə növə bölünə bilər, bunlara aşağıdakılar daxildir:

• Narahatlıq pozğunluğu
• Dağıdıcı davranış pozğunluqları
• Dissosiativ pozğunluqlar
• Mənəvi pozğunluqlar
• İnkişaf edən pozğunluqlar
• Diqqət çatışmazlığı hiperaktivlik pozğunluğu

Mənəvi davranış pozğunluğu

Emosional davranış pozğunluğu bir insanın xoşbəxt olmaq, duyğularını idarə etmək və məktəbdə diqqət yetirmə qabiliyyətinə təsir göstərir.Emosional davranış pozğunluğunun əlamətlərinə aşağıdakılar daxildir:

• Uyğun olmayan hərəkətlər və ya normal şəraitdə emosiyalar
• Digər bir sağlamlıq amili səbəb olmayan öyrənmə çətinlikləri
• Şəxslərarası münasibətlər, o cümlədən həmyaşıdları ilə münasibətlərdəki çətinlik
• Ümumi bədbəxtlik və ya depressiya hissi
• Şəxsi və ya məktəb problemləri ilə əlaqədar qorxu və narahatlıq hissləri

 

Narahatlıq nədir?

Narahatlıq normal bir duyğudur və bütün insanlar həyatlarının bir nöqtəsində narahatlıq hiss edirlər. Anksiyete pozğunluğu adi narahatlıqdan daha çox şey daxildir. Bu müalicə tələb edən ciddi ruhi sağlamlıq vəziyyətləridir. Bu tip zehni vəziyyətlərə misal olaraq aşağıdakılar daxildir:

• Travma sonrası sinir pozğunluğu
• Obsesif-kompulsif pozğunluq
• Ümumiləşdirilmiş narahatlıq pozğunluğu
• Çaxnaşma pozğunluğu

Əgər siz və ya qeyri biriniz bu davranış pozğunluqlarından birini yaşayırsınızsa, bu zaman mümkün qədər tez həkimdən kömək almağınız  vacibdir. Çünki bu şərtlər həyat keyfiyyətinə özünə zərər verə biləcək dərəcədə təsir edə bilər

Davranış pozğunluğuna nə səbəb olur?

Bir davranış pozğunluğunun müxtəlif səbəbləri ola bilər. Ümumiyyətlə bu pozğunluqlarla əlaqəli olan anormal davranışı bioloji, ailə və məktəblə əlaqəli amillər izləyə bilər.

Bəzi bioloji səbəblərə aşağıdakılar aid edilə bilər:

• Fiziki xəstəlik və ya əlillik
• Qidalanma
• Beyinə zərər
• İrsi amillər
• Bir insanın ev həyatı ilə əlaqəli digər amillər davranış pozğunluğu ilə əlaqəli davranışlara kömək edə bilər:
• Evdə boşanma və ya digər emosional narahatlıq
• Valideynlərdən məcburiyyət
• Sağlam olmayan və ya uyğun olmayan intizam tərzi
• Təhsilə və ya məktəbə zəif münasibət

Davranış pozğunluğunun əlamətləri nələrdir?

Bir davranış pozğunluğu olan birisi fərqli şəkildə hərəkət edə bilər və ya emosional narahatlıq keçirə bilər, bu da insandan fərqli olaraq dəyişəcəkdir.

Davranış pozğunluğunun emosional simptomları

Davranış pozğunluqlarının bəzi emosional əlamətlərinə aşağıdakılar daxildir:

• Asanlıqla əsəbləşmək
• Tez-tez qəzəbli görünmək
• Başqalarında günah görmək
• Qaydalara riayət etməkdən və ya səlahiyyətləri şübhə altına almaq
• Mübahisə
• Xəyal qırıqlığını idarə etməkdə çətinlik çəkmək

Davranış pozğunluğunun fiziki əlamətləri

Digər sağlamlıq problemlərindən fərqli olaraq, bir davranış pozğunluğu, əsasən, hərarət,baş ağrısı kimi fiziki simptomların olmaması ilə, emosional əlamətlərə sahibdir. Ancaq bəzən bir davranış pozğunluğundan əziyyət çəkən insanların barmaqların uclarını yandırmaq, titrəmək və ya qan tökmək kimi fiziki simptomları göstərə biləcək bir maddə asılılığı problemi ortaya çıxar.

Davranış pozğunluğunun qısa müddətli və uzunmüddətli təsiri

 

Evliliklər uzun sürən gərgin münasibətlər üzündən dağıla bilər, uşaqlar məktəbləri dəyişdirməli və nəticədə seçimləri tükənə bilər.

Davranış pozğunluğu olan bir insanın çəkə biləcəyi ən ciddi hərəkətlər arasında döyüşlərə başlama, heyvanlara qarşı sui-istifadə və başqalarına silah tətbiq etmək təhdididir.

Bir şəxsə  əvvəl davranış pozğunluğu diaqnoz qoyulur və düzgün müalicə olunursa, ondan əziyyət çəkən bir uşağın və ya yetkinlərin davranışlarına nəzarət edə bilmə ehtimalı daha yüksəkdir.

Bir şəxs davranış pozğunluğunu idarə etmək üçün həkim tərəfindən yazılmış xüsusi resept ilə ona təyin olunan dərmanları ala bilər. Dərman pozğunluğu müalicə etməsə də, davranışları idarə etmək və dəyişdirmək üçün müalicədə kömək edir.

 

 

 

 Travma nəticəsində yaranan problemlər

 

Bütün insanların özünəməxsus davranışları var. Bəzən bu davranışlar bizim üçün də qəribə görünmürlər, lakin hər bir kənar adama qəribə görünə bilər. Bir çox düzgün davranışlar yaxşı, insan olsa da, problemlərdən qaynaqlana bilər.
Təşvişin stereotipik əlamətlərindən bəziləri əsəbilik, ictimai saxlamaq qorxusu və ya izdiham içində olmaq qorxusunu qorxudur. Ancaq bir çox açıq narahatlıq formaları o qədər də  deyil, məsələn, izdiham içində olmaq üstün tutan, lakin təkbətək görünən insanlardan buna misal göstərə bilər. Onların tanınma səviyyəsindən asılı olaraq, bir çox narahat davranışlar uşaqlıq travmasının kiçik təcrübələri ilə əldə edilə bilər. Təqiqatlar travma narahat çox simptomları ilə əlaqəni birdəfəlik həyata keçirərək, uşaqlıq və ondan təcrübələrimizin yetkinlik dövründə də davranış təzahürlərinə səbəb olduğunu aşkar edir.
Uşaqlıq travması olan şəxslərin çoxu qaça bilməyəcəkləri vəziyyətə düşməkdən, çünki, evlərdə və ya saxlamaq başqa insanların olmasından qorxur və bu, çoxlu qaçınma davranışlarına səbəb ola bilər. “Travma beyni” bizə təhlükədən xilas ola bilməyəcəyimiz bir dövrü xatırladan hər hansı bir təcrübədən qaçmaq lazımdır.
Bu reaksiyalar insanın inkişafında özünü göstərir:
Telefona cavab vermək və ya zəng etməkdən yayınmaq. Sosial fobiyası olmayan biri üçün telefona cavab vermək sadə bir iş kimi görünə bilər və ondan qaçmaq sadəcə tənbəllik kimi görünə bilər. Bununla belə, bunu normal tənbəllikdən və ya qaçınmadan ayıran şey, travması olan bir insanda əmələ gələn adrenalin və kortizol artımıdır. Sadəcə olaraq sifariş vermək neytral təcrübə ola bilsə də, gözlənilməz zəngə cavab vermək bu hərəkətin bizim ola biləcəyimiz hadisəyə səbəb ola biləcək qorxusunu yaradır. Bu, travma şəxsə, çıxış yolu olmayanda olanlar və ya dayələri ilə əlaqədar hisslərə qoyulmaq və ya şəxsi virus və ya sərhədlərinin pozduğuna diqqət yetirir.

 

Qrup tədbirləri zamanı və ya sosial şəraitdə susmaq. Bu açıq-aydın sosial fobiya kimi görünürsə, onlara belədir. Sosial fobiyanın bir çox formaları xaotik bir mühitdə inkişafda davamlı sistemimizin inkişafı ola bilər, burada daim bir-biri ilə əlaqəsi yoxdur və ya biz “hazır” olmaq məcburiyyətindəyik – başqasının qayğısına qalmağa hazırıq və ya şifahi öyrənməyə hazırıq. Nəticə etibarı ilə, travmadan xilas olan yetkinlərə sosial şəraitdə daha çox stimullaşdırılma təcrübə malik olurlar. Bunun üçün telefonumuza baxaraq, tək qalmaq üçün başqa bir otağa gedərək və ya susmaqla “yoxlanırıq”. Əksinə, sosial fobiyası olan bir çox insan bu təcrübənin sosial əlaqədə olması üçün heç bir təzyiq altında olmadığımız böyük bir izdihamda olmaqdan daha stressli olduğunu görür.
Biri sizə çox yaxın oturanda əsəbi və ya narahat olmaq. Sosial fobiyası olan bir çox insan kinoteatrı özlərinə və ya ən az onlarla yeni qrup arasında böyük boşluqlara sahib olmaq sevirlər. Filmlərdə onların yanında oturan naməlum bir adamın olması narahat olan bir insanın